Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie

KONCEPCJA SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE

Według Światowej Organizacji Zdrowia: „zdrowie to nie tylko brak choroby  lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego  i społecznego”

IV aspekty zdrowia:

• zdrowie fizyczne – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów  i narządów;
• zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowe:
  – umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego, myślenia,
  – emocjonalne – zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem;
• zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi  oraz pełnienia ról społecznych;
• zdrowie duchowe – u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami  religijnymi, u innych dotyczy ich osobistego „credo”, zasad, zachowań i sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju.

We współczesnej koncepcji (filozofii) zdrowia, podkreśla się także, że zdrowie jest:

• wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim;
• zasobem, (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowie społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się osiągać odpowiedni poziom jakości życia;
• środkiem, do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jakość.

Zdrowie zależy od wielu różnorodnych czynników. Można je podzielić na 4 grupy:

1. styl życia ( ok.50% „udziału”),
2. środowisko fizyczne i społeczne życia, pracy, nauki (ok. 20% ),
3. czynniki genetyczne (ok. 20% ),
4. służba zdrowia (ok.10% )

Promocja zdrowia

• promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę.
• proces – jest to seria działań i zmian, zwykle długotrwałych, pozostających ze sobą w związku przyczynowym, które mogą podejmować ludzie dla poprawy swego  samopoczucia i zdrowia;
• ludzie – w procesie tym uczestniczą jednostki, grupy, społeczności lokalne i całe  społeczeństwo uznając, że sami ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych;
• kontrola – wgląd we własne zdrowie i troska o nie, tzn.:
  – uświadomienie sobie i określenie własnych problemów zdrowotnych;
  – rozbudzenie potrzeby ich rozwiązania;
  – odkrycie własnych możliwości ich rozwiązania;
  – podjęcie decyzji;
  – działania dla poprawy zdrowia.

Promocję zdrowia określa się także, jako „sztukę interwencji w systemy społeczne i zachęcanie ich, aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk”.

WAŻNE DLA PRAKTYKI ASPEKTY KONCEPCJI PROMOCJI ZDROWIA

• koncentracja na zdrowiu ( nie na chorobie) i jego potęgowaniu; większy potencjał zdrowia to środek do poprawy jakości życia, czyli:
  – sprawnego funkcjonowania, do późnej starości
  – większej wydajności pracy i zarobków;
  – satysfakcji z życia.
• nadrzędny cel: kształtowanie stylu życia i środowiska (fizycznego i społecznego) sprzyjającego zdrowiu.
• niezbędne jest uświadomienie ludziom, że oni sami:
  – podejmują decyzje wybory w  sprawie swego zdrowia ( także stylu życia);
  – ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne, a także innych ludzi w swoim otoczeniu.
• politycy oraz zarządzający na różnych poziomach i we wszystkich organizacjach (także w szkole) powinni zdawać sobie sprawę, że ich obowiązkiem jest tworzenie warunków, w których „zdrowie wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami”.

WARTO WIEDZIEĆ

W ostatnich latach zarysowała się nowa tendencja w szkolnym wychowaniu zdrowotnym. Odchodzi się m.in. od akcyjności współzawodnictwa, werbalnego przekazywania wiedzy, traktowania zdrowia wycinkowo, „robienia wszystkiego jednocześnie”, edukacji niepoprzedzanej  diagnozowaniem problemów.

Koncepcja „Szkoły Promującej Zdrowie” (SzPZ) zawarta została w Raporcie „Zdrowa Szkoła” opracowanym przez UNO i Szkocką Grupę Edukacji Zdrowotnej. Realizację projektu SzPZ rozpoczęto w Polsce we wrześniu 1992 r.

Zdrowy styl życia – najważniejsze zasady postępowania służące zachowaniu i pomnażaniu zdrowia.

1. Wiedza o samym sobie – rozumienie zasad funkcjonowania organizmu, umiejętność oceny własnego zdrowia po to, by umieć uprawiać strategię zdrowego stylu życia, planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę, nie dopuszczać do zachorowania, wspomagać zdrowie.
2. Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości.
3. Nie nadużywanie leków.
4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej.
5. Prawidłowe odżywianie się.
6. Hartowanie się.
7. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem.
8. Wyeliminowanie nałogów.
9. Życzliwość dla innych.
10. Zachowanie postawy copingowej  (coping – dawanie sobie rady w życiu).

SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE

CECHY:

• edukacja prozdrowotna w ramach programu nauczania,
• uwzględnienie zdrowia w całym życiu szkoły,tzw.„ethos” zdrowia,
• w szkole, troska o dobre samopoczucie uczniów i pracowników,
• współdziałanie szkoły z rodziną i społecznością lokalną.

NADRZĘDNYM CELEM SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej – uczniów  i pracowników.

Aby osiągnąć ten cel, szkoła powinna starać się :

1. Zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i nauki (budynek, rekreacja, posiłki, bezpieczeństwo),
2. Kształtować u jednostek, rodzin i społeczności poczucie odpowiedzialności za zdrowie,
3. Zachęcać do zdrowego stylu życia oraz stworzyć uczniom i pracownikom realne i atrakcyjne możliwości dokonywania zdrowych wyborów,
4. Umożliwiać uczniom rozwój ich potencjału fizycznego, psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie własnej wartości,
5. Przedstawić społeczności szkolnej  / uczniom i dorosłym / jasne cele dla promocji zdrowia i bezpieczeństwa,
6. Kształtować dobre relacje między:
   – pracownikami i uczniami,
   – samymi uczniami,
   – szkołą i rodzicami oraz społecznością lokalną,
7. Wykorzystywać wszelkie dostępne środki w społeczności lokalnej dla wspierania działań w zakresie promocji zdrowia,
8. Planować wszechstronną edukację prozdrowotną z zastosowaniem metod aktywizujących uczniów,
9. Wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności, niezbędne do podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia oraz ochrony i poprawy środowiska fizycznego,
10. Włączyć do działań szkoły szkolną służbę zdrowia, zwłaszcza do edukacji prozdrowotnej oraz  pomocy uczniom we wchodzeniu w rolę aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.

WAŻNE ZASADY W TWORZENIU SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE (doświadczenia szkół)

• SzPZ jest szkołą skutecznego działania i niezbędne jest prawidłowe planowanie (oparte o diagnozę potrzeb) i ewaluacja działań (badanie skuteczności).
• stosujemy metodę „małych kroków” – z nich powstają duże zmiany.
• tworzenie SzPZ nie ma celu współzawodnictwa. Każda szkoła może dojść do celu inną drogą i we własnym tempie.
• przyznajemy sobie prawo do błędów.
• staramy się być elastyczni.
• pamiętamy, że w każdych działaniach są „wzloty” i „upadki” – nie należy wtedy rezygnować.
• staramy się świętować wszystkie, nawet drobne sukcesy, to wzmaga entuzjazm.
• tworząc SzPZ musimy być wiarygodni dla siebie i innych

Cztery główne cechy skutecznej Szkoły Promującej Zdrowie:

• życzliwe i wspierające relacje międzyludzkie: empatia, docenianie/szacunek, szczerość w stosunku do uczniów i nauczycieli; wszyscy kształtują umiejętności skutecznego porozumiewania się; współdziałania, komunikowania się, aktywnego słuchania, budowania poczucia własnej wartości; struktura szkoły (organizacja, etos, system oceniania itd.) wspiera i docenia ludzi (a nie „podłamuje”);
• uczestnictwo całej społeczności: wspólnota celów, wartości, programów; duch otwartości, współpracy, dzielenia; partnerstwo wszystkich pracowników, uczniów, rodziców, społeczności lokalnej we wszystkich działaniach (zarządzaniu, planowaniu, nauczaniu i uczeniu się); równość tzn. niewyłącznie nikogo ze względu na warstwę społeczną, poziom zdolności;
• klarowność  (jasność widoczność) przepisów, zasad, oczekiwań, struktury, ról: wszyscy wiedzą „na czym stoją” i mają poczucie bezpieczeństwa; jasna i konsekwentnie wdrażana polityka dotycząca promocji zdrowia, zapobiegania przemocy, dyscypliny, relacji dom – szkoła;
• autonomia – odpowiedzialność, niezależność, krytyczne myślenie, samoświadomość (przeciwieństwo uległości i posłuszeństwa); koncentracja na uczeniu się a nie nauczaniu; kształtowanie poczucia wiary w siebie; uczniowie uczą się podejmowania decyzji, nauczyciele kontrolują ich wyniki.
  (w/g  K. Weare na podstawie „Szkoła…” B. Woynarowska, M. Sokołowska )

STANDARDY W SZKOLE PROMUJĄCEJ ZDROWIE

1. Koncepcja pracy szkoły, jej struktura i organizacja sprzyjają uczestnictwu społeczności szkolnej w realizacji działań w zakresie promocji zdrowia oraz ich skuteczności i długofalowości.
2. Klimat społeczny szkoły sprzyja zdrowiu i dobremu samopoczuciu uczniów, nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz rodziców.
3. Szkoła realizuje edukację zdrowotną i program profilaktyki dla uczniów, nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz dąży do poprawy skuteczności działań w tym zakresie.
4. Warunki oraz organizacja nauki i pracy sprzyja zdrowiu i dobremu samopoczuciu uczniów, nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz współpracy z rodzicami.